Çin piyasalarındaki hızlı çöküşe önlem alınmış gibi görünse de ABD’de başlayıp Avrupa ile devam eden global ekonomik krizin üçüncü ayağı olarak görülen Uzakdoğu krizi önlenemezse Türkiye üç değişik koldan vurulabilecek.
Habertürk'ten Rahim Ak'ın haberine göre, Bunlardan ilki tam anlamıyla bir emtia (mal) tüketicisi olan Çin’deki durgunluk ile başta petrol olmak üzere emtia üreticisi ülkelerin gelirlerindeki azalmayla kendini gösterecek. Bu durum emtia üreticisi ülkelerin piyasalarının gerilemesine ve para birimlerinin devalüe edilmesine neden oluyor. Rusya krizinde görüldüğü gibi bu ülkelerin gelirleri azalınca Türkiye’nin ihracatı ağır darbe alıyor.
TÜRKİYE’YE DE PARA GELMEZ
Önemli bir etki de paraları petrole bağlı Ortadoğu ülkeleri kanalıyla gelecek. Konuya dikkat çeken ekonomist Kaan Sarıaydın’a göre özellikle petrol fiyatlarındaki düşüş ile petrol üreten Ortadoğu ülkelerinin paralarının dolara bağlı olması bu ülkeleri olumsuz etkiliyor. Bu durumun petro-dolar sisteminin yıkılma sürecini başlatabileceğini anlatan Sarıaydın, bu gelişmenin de dolar için büyük bir sorun oluşturacağını dolar kullanımının azalmasının ise ABD için felaket anlamına geleceğini vurguluyor. Tabii bu döngü dünya ekonomik krizini daha da derinleştirebilir.
Üçüncü önemli etki ise Türkiye’nin azalsa da yaklaşık 45 milyar dolar olan her an finanse etmesi gereken cari açığı tarafından gelebilecek. Dünyada fonlar son yıllarda daha çok gelişmekte olan ülkelere ilgi gösteriyor ve portföy yatırımlarını Türkiye’nin de aralarında bulunduğu bu ülkelere yönlendiriyor. Çin krizinin uzaması sadece bu ülkeden değil tüm gelişmekte olan ülkelerden para çıkışı anlamına geliyor.
Finansbank başekonomisti İnan Demir “Emtia fiyatlarının gerilemesi Türkiye için olumlu ancak Çin yatırımcıların gözünde gelişen piyasaların başında en büyüğü olarak tercih ediliyordu. Bu süreç gelişen ülkelerden para çıkışını başlatabilir” diyor.
Çin’deki hareketin FED’in faiz artırımı sürecini erteletebileceği konuşulsa da birçok ekonomist bunun geçici olduğunu düşünüyor. FED’in faiz artırımının dolara yeni bir talep yaratacağı hesaplanıyor. Bu süreç Türkiye’de petrol ve emtia fiyatları düşse de kur kanalıyla enflasyon yaratacak.
EURO'DAKİ YEKSELİŞ TEKNİK
Önceki gün Çin’den başlayan sarsıntı ile Euro/dolar paritesinin 1.16’ya çıkması ise teknik bir nedenden kaynaklanıyor. Daha önce düşük faizli Euro yerine emtialara yatırım yapan yatırımcılar şimdi emtia fiyatlarının gerilemesiyle emtiaları satıp Euro’ya dönüyorlar.
Çin krizinin FED’in faiz artırımını öteleyebileceği ihtimali de Euro’ya dolar karşısında değer kazandırıyor. İhracatının yüzde 65’inden fazlasını Euro ile yapan Türkiye’ye bu süreç yarayacakmış gibi görünse de teknik yükselişin devam edip etmeyeceği belli değil.
PİYASALAR BEKLEDİĞİNİ ALINCA ENDEKSLER UÇTU
Çin Merkez Bankası zorunlu karşılık oranlarını yarım puan, faizi çeyrek puan indirince endeksler kayıplarını geri aldı. Tedirginlik ise sürüyor
Çin Merkez Bankası aldığı ve almadığı kararlarla dünya piyasalarına yön vermeye devam ediyor. Ay başında başlattığı devalüasyon kararlarıyla küresel piyasaları altüst eden yetkililerin, geçen hafta sonu da ekonomik durgunluğa yönelik piyasaları rahatlatıcı adımları atmakta gecikmeleri, küresel endekslere tarihi kayıplar yaşattı.
Yaşananlardan ders çıkaran Çinli yetkililer dün geç de olsa harekete geçerek piyasaların kendilerinden beklediği güven artırıcı önlemleri duyurdu. Buna göre Çin Merkez Bankası (PBOC), hisse senetleri piyasalarında günlerdir yaşanan erimenin ardından hem faiz hem zorunlu karşılık indirimine gittiğini açıkladı. Çin Merkez Bankası’ndan piyasaların kapanmasından sonra yapılan açıklamaya göre, bugünden geçerli olmak üzere zorunlu karşılık oranları yarım puan, gösterge faiz ise çeyrek puan düşürüldü. Çin hisse senedi piyasalarında gösterge sayılan Şanghay Bileşik Endeksi, pazartesi günü yaşanan büyük düşüşün ardından düne yüzde 6.4 gibi yüksek bir düşüşle başladı. Şanghay Bileşik Endeksi, günü yüzde 7.63 düşüşle 2,964.97 puandan kapadı. Avrupa ve ABD piyasalarında ise durum çok daha iyi oldu. Bir gün önce ağır kayıp yaşayan endeksler dünkü yükseliş trendiyle kayıplarını büyük oranda geri aldı. Batılı piyasa uzmanları PBOC’nin attığı adımların mevcut durumu rahatlatma konusunda etkili olduğunu ancak piyasaların kalıcı olarak sakinleşmesi için bankadan ek destek adımlarının gelmesinin gerektiğini vurguladı.
124 MİLYAR $ BUHAR OLDU
Dünyanın en zengin 400 kişisinin serveti, pazartesi günü 124 milyar $ eridi. Bill Gates’in serveti 3.2 milyar dolar azaldı.
KRİZE KARŞI ÖNLEMLER ARTIYOR
ENDONEZYA
Para politikalarına yönelik yapılan ihalelerde işleyiş değiştirilerek işlemler uzun vadeye yayıldı. Büyüme 6 yılın dibinde olmasına rağmen faize müdahale yapılmadı.
MALEZYA
Ülkenin para birimi Ringit, dolar karşısında hızla değer yitirmesiyle merkezin başlattığı dolar satışı, döviz rezervlerini 94.5 milyar dolarla altı buçuk yılın en düşük seviyesine indirdi. Hükümet sermaye kontrolü veya kura müdahale olmayacağını duyurdu.
MEKSİKA
Kurda yaşanan erozyonu önlemek için günlük dolar ihaleleri 52 milyon dolardan 200 milyon dolara çıkarıldı. Peso’nun dolar karşısında yitirdiği her yüzde 1’lik düşüş için 200 milyon dolarlık döviz ihalesi yapılıyor.
BREZİLYA
Para birimi Real’in dolar karşısında son 12 yılın en düşük seviyesine inmesiyle kuru desteklemek için takas işlemlerine ağırlık verdi. Bu adımın Real’i desteklemede yetersiz kalması halinde 371 milyar dolarlık döviz rezervlerinden satışa başlayacağı belirtildi.
EURO/ DOLAR 1.1415’E İNDİ
Çin Merkez Bankası’ndan gelen destek adımlarıyla Euro/dolar paritesi 1.1415’e kadar geriledi. Ancak Çin’le ilgili endişelerin sürmesi ve FED’in faiz artışı adımını 2016’ya bırakacağı beklentisi endekslerden çıkan önemli miktardaki likiditenin Euro’da kalmasına neden oldu.
KÜRESEL EKONOMİ ÇİN'E ENDEKSLİ
Dünyanın, alüminyum, demir ve nikel gibi en büyük emtia ithalatçısı Çin ekonomisinden gelen haberler, bu ülke ile ticaret yapan ülkeler tarafından yakından takip ediliyor. Dünyada yaklaşık 35 ülke, ihracatının yüzde 15’inden fazlasını Çin’e yapıyor. Çin geçen yıl yaklaşık 2 trilyon dolarlık ithalat yaptı.