Son dönemde Borsa İstanbul’da ilgi gören yatırım araçlarının arasında olan varantlar, yatırımcısına dayanak varlığı ya da göstergeyi önceden belirlenen bir fiyattan belirli bir tarihte veya belirli bir tarihe kadar alma ya da satma hakkı veren ve bu hakkın kaydi teslimat veya nakit uzlaşı ile kullanıldığı menkul kıymet niteliğindeki sermaye araçlarıdır. Başka bir ifade ile varantlar, menkul kıymet haline getirilmiş opsiyonlardır. Fiyatları önceden belirlendiği için vade sonu tarihleri bulunan varantlar da ve işleme konuldukları tarihle vade sonu tarihi arasında, dayanak varlığın fiyatı ve vade değeri değişir.
Varantların özellikleri
BİST’te işlem gören varantlar, SPK lisanslı aracı kurumlar tarafından ihraç edilerek, dayanak varlıktan daha düşük bütçeyle aynı geliri elde etme imkânı sağlamalarının yanında, piyasa düşerken de kazanç elde etmenin yolunu açar. Vade sonu tarihi ne kadar geç ise varantın fiyatı o kadar yüksek olur. Vade sonuna daha uzak olan varantlar daha çok kazandırsalar da yüksek riski de beraberinde getirebilirler. Gün içinde alım varantları için eğer hisse senedi fiyatı kullanım fiyatını geçerse varantın fiyatı artmaya başlar. Satım varantlarınında ise bu alım varantlarının tam tersi geçerlidir.
Forex piyasasındaki gibi kaldıraç özelliğine sahip olan varantlar da düşük maliyetle daha büyük pozisyonlar alınabilir. Ayrıca teminat tamamlama söz konusu değildir.
Varantlarla nasıl işlem yapılır?
Varantların alım ve satım işlemleri ile hisse senetlerindeki aynı işlemler arasında fark yoktur. Yatırımcılar, hisse senetlerinde yaptıkları alım ve satım işlemlerinin aynısını varantlar içinde uygulayarak işlem yapabilmektedir. Hisse senetlerinden farklı olan asıl önemli bilgi ise varantları aslında bir başka yatırımcıdan değil, o varantı ihraç eden kurumdan satın alınıyor olmasıdır. Varantları ihraç eden kurum, anlık fiyat kademesinde gelen satışları ve alışları karşılamak zorundadır. Ancak daha önceden alış veya satış emirleri girilmişse, varant hisseleri yatırımcılar arasında el değiştirebilir.
Varantların işlem kodları
BİST’te işlem gören varantların bir kısa, bir de uzun olmak üzere iki tane işlem kodu bulunur.
Kısa kod hisse senedi işlem kodları gibi 5 haneden oluşur ancak devamında yer alan “.V” uzantısı söz konusu kodun bir varanta ait olduğunu gösterir. Kısa kodun ilk iki hanesi dayanak varlığı belirtir. BİST30 Endeks için “UZ”, USD/TL kuru için “US”, EUR/USD kuru için “FX”, Altın Ons için “AQ”, Petrol için “PX” kullanılmaktadır.
Dayanak varlığın hisse senedi olması durumunda borsa tarafından uygun iki harf seçilir. Örnek olarak “IS” İş Bankası hisse senedi, “GA” ise Garanti Bankası hisse senedi için kullanılır.