Küreselleşme, finansal liberalizasyon, küresel sermaye derken türev piyasalara aldı başını yürüdü. 1970’li yıllarda önemli atılımların yapıldığı türev piyasalar ya da o günkü başlangıcı ile vadeli piyasalar 2020’li yıllara giderken muazzam bir dönüşüm ve gelişim gösterdi. 1970’li yıllarda emtia piyasalarında ve borsalarda riskleri dağıtmak amacıyla yapılması planlanan işlemlerin yerini bugün yüzde doksanını spekülatif işlemler alırken, hedge amaçlı ya da risk amaçlı türev piyasalara yapılan işlemlerin yüzde onu geçmiyor.
Tabii türev piyasaların bu kadar yoğun ilgi görmesi, türev piyasaların göstermiş olduğu hızlı gelişim bu piyasalarda işlem gören ürünlerinde çeşitlilik kazanarak yeni sentetik ürünleri devreye soktu. Türev piyasalarda yapılan türev işlemleri ve yatırım çeşitlerini daha net analiz edebilmek için sırasıyla öncelikle türev piyasalar nedir, türev piyasalarda yapılan türev işlemleri nelerdir ve türev piyasalarda yapılan yatırım çeşitleri hangileridir üzerinde durmak istiyorum.
Türev nedir ya da türev piyasalar nedir ya da vadeli piyasalar nedir diye sorulduğunda aslında tüm soruların cevabı aynıdır. Biz en çok kullanılan söylemi türev piyasalar nedir ile açıklayalım.
Türev nedir?
Türev, türetme kelimesinden türetilen türev kelimesi finansal piyasalarda şu anlamı taşımaktadır. Bir dayanak finansal varlığın fiyatının ve özelliklerinin baz alındığı iki günden fazla vadeli olmak üzere üretilmiş finansal enstrümanlar varlıklar akla gelmektedir. Mesela ons altın dayanak varlık ise ons altının fiyatı, gramı özellikleri belirli bir vade üzerinden oluşturulmuş başlangıç ve bitiş fiyatı üzerinden oluşturulan vadeli varlıklardır.
Türev piyasalar nedir?
Türev ürünlerin işlem gördüğü türev piyasalara türev piyasalar denilmektedir. Diğer söylemi ile ise türev piyasalar bilinen spot piyasadan farklı olan vadeli piyasalardır.
Türev piyasalarda işlem gören finansal ürünler nelerdir?
Türev piyasalarda emtialar, pariteler, endeksler, hisse senetleri, tahvil ve bonolar dahil çok çeşitli finansal ürünlerin dayanak olduğu opsiyon, future, forward, varantlar, sentetik ya da yeni nesil ürünler dahil çok çeşitli türev ürünler işlem görmektedir. Piyasanın ihtiyaçlarına göre mesela altın emtiasının opsiyonu, future kontratı ya da varantı ya da cfd ürünü olabilir. Hepsinde dayanak enstrüman aynı olmakla birlikte işlem koşulları, işlem gördüğü piyasalar ve bu ürünlerin özellikler birbirinden farklılık göstermektedir.
Türev ürünlere nasıl yatırım yapılır?
Türev ürünlere vadeli piyasalarda, Forex piyasasında yatırım yapabilirsiniz. İster dünyanın en büyük ve en likit finans piyasası Forex’te diler yurtdışı vadeli borsalarda dilerseniz yerel VİOP’ta türev işlemleri yapabilirsiniz.
Türev işlemleri nasıl yapılır?
Türev piyasalarında türev ürünlere yatırım yapmak isteyenler ister alım yönünde isterse satım yönünde alım ve satım işlemleri yapabilirler. Bu piyasalar kaldıraçlı olduğundan sermayelerinin belirli bir katına kadar işlem yapma imkânına sahiptirler. Ayrıca Forex piyasası dışındaki türev piyasalarda seans sınırlaması vardır fakat Forex piyasasına haftanın beş günü 24 saat işlem yapılabilir. Bu piyasalarda işlem yapabilmek için aracı kurumlarda Forex müşteri hesabı ya da vadeli piyasalarda işlem yapmak için yatırım hesabı açarak işlem yapılabilir.