Doların 2017’nin ilk on gününde Türk lirası karşısında kazandığı yüzde 7,6 değer karşısında, yatırımcıların kafasında doların Türk lirası karşısında nasıl arttığını merak ediyor. Para birimlerinin değeri zamanla bazı faktörlerden dolayı düşebilir veya yükselebilir. Bu durum sadece dolar için değil tüm para birimleri için geçerlidir.
Dolar ve Türk lirası
Dolardaki düşüş ve yükselişi bir örnekle açıklamak gerekirse, Ayşe, Senem ve Tuğba ellerindeki paraları değerlendirmek istiyorlar.
1 doların 4 lira olduğunu varsayalım. 1.000 lirası olan Senem parasını dolara çevirmek istiyor. Kura göre 1.000 lirasıyla 250 dolar alabiliyor.
Ayşe ve Tuğba ise ellerindeki 250’şer doları, Türk lirasına çevirmek istiyorlar. 250 dolarla da 1.000 lira alabiliyor. Aysel, Senem ve Tuğba’nın oluşturduğu piyasanın bütününe baktığımız zaman dolara çevrilmek istenen 1.000 lira ve Türk lirasına çevrilmek istenen 500 dolar var.
Pariteye göre 250’şer doları olan Ayşe ve Tuğba’nın ellerine 1.000’er Türk lirası geçeceğini düşünüyorlar fakat piyasada bulunan Türk lirası sadece 1.000 lira. Başka bir ifade ile piyasada Senem’in elindeki Türk lirasına daha çok talep var. Senem elindeki paranın 100 lirasını dolara çevirdiğini varsayalım. Kura göre, 1.000 lira karşılığında 250 dolar talep ediyor.
Senem 1.000 lirasını 250 dolar karşılığında Ayşe’ye sattığı zaman, Tuğba da elindeki doları satamamış olur.
Paritede değişiklik
Senem ilk satış işleminin ardından 100 lira karşılığında 30 dolar istediğini dile getirir ve az önce parasını satamayan Tuğba hemen Senem’in bu teklifini kabul edip 30 dolar karşılığında 100 lira alırsa paritede değişiklik olur. Yani son durumda Türk lirası dolar karşısında değer kazanarak, 1 dolar 4 liradan gerileyerek 3,33 lira olur.
Para piyasalarındaki paritelerin değişmesi gerçek piyasadaki reel kişilerin talep ilişkisine göre şekillenir ve bu bağlamda döviz fiyatları değişiklik gösterir. Talepler doğrultusunda bir para biriminin değeri artarken ötekinin değeri düşer. Talep hangi para birimi için yüksekse o para biriminin değeri artar. Doların, Türk lirası karşısında daha değerli olmasının sebebi de dolara olan talebin, Türk lirasına olan talepten daha fazla olmasından kaynaklanır.
