Bireysel emeklilik fonlarının (BES) 45 yaşın altındaki tüm bireylere zorunlu hale gelmesiyle birlikte Bireysel emeklilik fonları ve getirileri BES katılımcılarını daha yakından ilgilenmek durumunda bıraktı. BES’e katılımın otomatik olarak yapılacak olması katılımcıları tasarruf yapmaya yönlendirirken en çok da şu soruları yöneltmelerine neden oluyor.
*Tüm bireysel emeklilik fonları aynı getiriyi mi sağlıyor?
*Katılımcının kendi fonunu yönetmesi BES’in değerini ne kadar etkiler?
*BES fon yönetiminden kesilen fon yönetim maliyetleri ve işletim giderleri aynı mı, fon yönetim maliyetlerini kısmak mümkün mü?
*BES’den giriş aidatı kesintisi ve erken çıkış kesintisi ne kadar?
*BES katkı payı tutarını nasıl ayarlanmalı?
*BES fonun katılımcıları risk getiri profili analizini yapmamalılar mı, yaparken nelere dikkat etmeleri gerekir?
BES fonu seçerken dikkat edilmesi gereken hususların hepsi aslında yukarda katılımcılar tarafından sorulmuş olan soruların temelini oluşturuyor. Bu perspektifte sırasıyla bireysel emeklilik fonu seçerken dikkat edilmesi gereken hususları sıralayalım;
Risk Getiri Profili analizi
Bireysel emeklilik fonu seçerken dikkat edilmesi gereken ilk husus risk getiri profili analizi sonuçlarının fon tercihinizle uyum içinde olup olmadığıdır. BES fonları fon yöneticileri tarafından katılımcının risk ve getiri beklentisine göre yönetilmektedir. BES katılımcısı sabit getirili düşük riskleri finansal ürünlerden oluşan fon seçebileceği gibi esnek getirili daha yüksek riskli enstrümanlardan da oluşan fonu seçebilir. Fonun içeriği risk getiri profili analizi sonuçlarına göre oluşmaktadır fakat yatırımcı risk getiri profili sonuçlarını dikkate almayarak başka fon da seçebilmektedir.
BES fonun yönetim ve işletim giderleri
BES fonların yönetim ve işletim giderleri; sigorta şirketlerinin yönetim stratejilerine göre değişiklik göstermektedir. Devletin belirlediği azami sınır fon yönetim gideri için yüzde 8, işletim gideri için ise fon net varlık değeri üzerinden günlük yüz binde ondur. Bu giderler azami sınırın üstüne çıkmamakla birlikte emeklilik şirketlerine göre farklılık göstermektedir. Ayrıca bazı emeklilik şirketleri yıllık BES tutarını yatırandan bu kesintileri almayabileceği gibi üç ayda bir toplu yatırana da indirim uygulayabilmektedirler. Katılımcının emeklilik şirketinin uygulamasını sorgulamasında fayda vardır.
BES katkı payını nasıl belirlenmelidir?
Otomatik BES katılımcısı gelirinin kaçta kaçı ile katılım sağlamalıdır ya da gelirinin ne kadarını BES’e ayırması optimal bir davranış olur sorusuna cevabı uzmanlar şu şekilde veriyorlar: BES katılımcısı gelirinin en fazla yüzde 15’inin üzerine çıkmaması yönünde çünkü BES’ten istendiği zaman çıkılamaması, BES yönetim ve işletim maliyetleri, BES’ten erken çıkış kesintisi gibi maliyetlerle birlikte kişinin yaşamında tahmin edemeyeceği giderlerin oluşabileceği düşüncesiyle katkı payının altı ayda bir gelir ve bütçe durumuna göre yeniden ayarlanması yönünde.
BES fonundan erken çıkışta kesinti miktarı
Bireysel emeklilik fonu seçerken dikkat edeceğiniz diğer bir husus ise fondan erken çıkışta emeklilik fonu tarafından ne kadar kesileceği. Erken çıkış kesinti miktarında uygulanacak azami kesinti miktarı kanun ile belirtilmiş fakat kurumdan kuruma da farklılık gösterebiliyor.
Devletin uyguladığı azami erken çıkış kesintileri üç başlık altında toplanabilir:
Stopaj kesintisi
Giriş aidatı kesintisi
Devlet katkısı kesintisi
Stopaj kesintisi oranları şu şekildedir;
10 yıldan erken çıkışlarda tüm varlık üzerinden yüzde 15
10 yılı aşmış ama 56 yaşına ulaşılmamış ise yüzde 10
10 yılı ve 56 yaşı tamamlamış ayrılmalarda yüzde 5 stopaj kesintisi vardır.
Giriş aidatı kesintisi
BES’dahil olunduğunda emeklilik şirketi tarafından sözleşmenin başlangıç tarihinde asgari ücrete göre hesaplanan giriş aidatı tutarının bir kısmı peşin bir kısmı da ertelenmiş olarak tahsil edilir. Burada peşin ödenen tutar brüt asgari ücretin yüzde 10’nun geçemez.
Erken ayrılınması durumunda ise giriş aidatı kesintisi şu şekilde yapılır:
Sisteme girişte peşin veya taksitli olarak alınan alınan %10 ‘luk kısım ve ertelenmiş kısmın toplamı;
3 yıldan önce ayrılmalarda brüt asgari ücretin %75’ini,
3-6 yıl arasında ayrılmalarda %50 ‘sini,
6-10 yıl arasında ayrılmalarda ise %25 ‘ini geçemeyecek şekilde yapılır.
Sistemde 10 yılını dolduranlardan ise giriş aidatı kesintisi yapılamaz.
Devlet katkısı kesintisi
Üç yıldan önceki ayrılmalarda devlet katkısının tamamı kesilir. Diğer tarfiye ise şu şekildedir
3-6 arasındaki ayrılmalarda devlet katkısının yüzde 85;
6-10 yıl arasındaki ayrılmalarda devlet katkısının yüzde 65
10 yılı doldurup 56 yaşı dolduramayanlarda ise yüzde 40’ı kesilir.
Devlet katkısının tamamının alınması BES’den emekli olmakla mümkündür.
